Tổng hợp các loại bệnh hại cây gừng

Cây gừng có vị cay nồng ấm, có rất nhiều công dụng chữa bệnh chính vì thế trong những năm gần đây nhu cầu sử dụng gừng ngày càng nhiều. Đặc biệt, gừng là một trong những loại nông sản của Việt Nam được xuất khẩu rộng rãi ra các nước.

Bệnh héo rũ (do vi khuẩn Ralstonia solanacearum)

Cây gừng là loại cây gia vị – dược liệu có giá trị kinh tế cao. Tuy nhiên, trong quá trình canh tác, một trong những bệnh hại nguy hiểm và phổ biến nhất là bệnh héo rũ, do vi khuẩn Ralstonia solanacearum gây ra. Bệnh có thể làm chết toàn bộ bụi gừng chỉ trong vài ngày, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất.

Triệu Chứng Nhận Biết

• Cây có hiện tượng héo lá non vào ban ngày, ban đêm lá lại tươi trở lại.

• Vài ngày sau, cả cây héo rũ hoàn toàn rồi chết.

• Khi cắt ngang thân gừng gần gốc, thấy có dịch nhầy trắng đục chảy ra.

• Bệnh thường xuất hiện ở giai đoạn phát triển thân – củ, đặc biệt khi đất ẩm cao.

Tác Nhân Gây Bệnh

• Vi khuẩn Ralstonia solanacearum là tác nhân chính, tồn tại lâu dài trong đất và tàn dư cây bệnh.

• Bệnh lây lan nhanh qua nước tưới, dụng cụ canh tác, tàn dư thực vật, và thậm chí qua rễ bị tổn thương do sâu bệnh khác.

• Đất trũng, kém thoát nước, độ ẩm cao là điều kiện lý tưởng để bệnh phát triển mạnh.

Biện Pháp Phòng Trị

1. Canh tác và xử lý đất

• Chọn đất cao ráo, thoát nước tốt, tránh nơi trũng úng.

• Luân canh với cây khác họ như lúa, đậu, ngô để cắt mầm bệnh trong đất.

• Trước khi trồng, có thể ủ đất bằng vôi + ủ phân hữu cơ hoai mục.

2. Chọn giống và xử lý giống

• Sử dụng giống gừng sạch bệnh, lấy từ vùng chưa bị nhiễm héo rũ.

• Ngâm củ giống trong nước ấm (50°C trong 20 phút) hoặc chế phẩm sinh học Pseudomonas để diệt khuẩn.

3. Biện pháp sinh học

• Sử dụng chế phẩm vi sinh chứa vi khuẩn có ích như:

  • Pseudomonas fluorescens

  • Bacillus subtilis

  • Trichoderma spp.

• Những vi sinh này cạnh tranh và ức chế vi khuẩn gây bệnh trong đất.

Bệnh thối củ, thối rễ (do nấm Pythium, Fusarium)

Trong quá trình trồng gừng, bệnh thối củ và thối rễ là một trong những bệnh hại phổ biến và nguy hiểm nhất, đặc biệt vào mùa mưa hoặc trong đất trũng, kém thoát nước. Bệnh không chỉ làm giảm năng suất nghiêm trọng mà còn khiến củ mất giá trị thương phẩm hoàn toàn.

Dấu Hiệu Nhận Biết 

• Cây gừng sinh trưởng chậm, lá vàng úa, héo dần.

• Rễ chuyển màu nâu đen, teo lại hoặc bị thối nhũn.

• Củ gừng bị thối mềm, chảy nhớt, có mùi hôi.

• Khi nhổ lên, củ dễ bị bong tróc vỏ, thậm chí lòi thịt bên trong.

• Có thể thấy nấm trắng hoặc xám mọc quanh rễ, gốc củ nếu bệnh do nấm.

Tác Nhân Gây Bệnh

• Nấm Pythium spp. và Fusarium spp. là hai loài gây bệnh chính:

  • Pythium phát triển mạnh trong điều kiện ẩm độ cao, đất úng nước.

  • Fusarium tồn tại lâu trong đất, dễ bùng phát khi cây bị tổn thương gốc, rễ.

• Ngoài ra, các yếu tố:

  • Mưa kéo dài

  • Tưới nước quá nhiều

  • Phân chuồng chưa hoai mục cũng làm gia tăng nguy cơ bùng phát bệnh.

Biện Pháp Phòng Trị

1. Chọn đất trồng phù hợp

• Chọn đất cao ráo, tơi xốp, thoát nước tốt.

• Tránh trồng gừng ở vùng trũng thấp, hay ngập úng.

• Bón vôi nông nghiệp trước khi trồng để khử chua và diệt mầm bệnh trong đất.

2. Xử lý giống trước khi trồng

• Chọn củ giống khỏe, không bị dập, không có vết bệnh.

• Ngâm củ giống trong:

  • Dung dịch thuốc trừ nấm (nano đồng) pha loãng, hoặc

  • Chế phẩm Trichoderma 30 phút, phơi mát rồi đem trồng.

3. Chăm sóc hợp lý

• Không tưới nước quá nhiều, nhất là sau mưa.

• Tỉa bớt lá già để cây thông thoáng.

• Bón phân hữu cơ đã ủ hoai kỹ.

4. Biện pháp sinh học

• Bón Trichoderma định kỳ để ức chế nấm gây bệnh trong đất.

• Sử dụng các chế phẩm sinh học gốc nấm đối kháng và vi sinh vật hữu ích như:

  • Bacillus subtilis

  • Pseudomonas fluorescens

Bệnh cháy lá, đốm lá (do nấm Phyllosticta zingiberi)

Bệnh cháy lá là một trong những bệnh thường gặp trên cây gừng, đặc biệt vào mùa mưa hoặc khi vườn gừng quá rậm rạp, kém thông thoáng. Dù không gây chết cây ngay như héo rũ hay thối củ, nhưng bệnh cháy lá làm giảm khả năng quang hợp, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hình thành củ và chất lượng thu hoạch.

Triệu Chứng Nhận Biết

• Trên lá xuất hiện vết đốm nhỏ, màu nâu hoặc xám nhạt, thường ở mép hoặc giữa phiến lá.

• Vết bệnh lan rộng, chuyển thành vết cháy, có rìa vàng hoặc đỏ nâu.

• Khi bệnh nặng, lá bị cháy khô từng mảng, quăn queo, rồi rụng sớm.

• Bệnh thường xuất hiện nhiều trên lá già hoặc lá dưới, sau đó lan lên trên.

Tác Nhân Gây Bệnh

• Tác nhân chủ yếu là nấm Phyllosticta zingiberi (nấm gây bệnh cháy lá chuyên biệt trên gừng).

• Nấm phát triển mạnh trong điều kiện:

  • Ẩm độ cao, mưa nhiều

  • Vườn rậm, không có ánh nắng trực tiếp

  • Thiếu dinh dưỡng, đất bạc màu

Biện Pháp Phòng Trị

1. Biện pháp canh tác

• Trồng với mật độ hợp lý, tỉa bớt lá già giúp vườn thông thoáng, khô ráo.

• Không trồng gừng quá dày hoặc ở nơi bị che bóng quá nhiều.

• Dọn sạch lá bệnh, tàn dư cây trồng sau mỗi vụ.

Lưu ý: Phun thuốc vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát, không phun khi trời nắng gắt hoặc sắp mưa.

2. Bón phân hợp lý

• Cung cấp đủ phân NPK cân đối, đặc biệt chú ý bổ sung Kali và Canxi để lá dày, khỏe.

• Bón thêm phân vi lượng (Bo, Zn, Mg...) để tăng sức đề kháng cho cây.

3. Phun thuốc phòng trừ khi cần thiết

Chế phẩm FUGI NANO-Cu chứa các hạt nano đồng nguyên chất có kích thước cực kỳ nhỏ chỉ 5-7 nano mét giúp nhà vườn phòng nấm bệnh hại gừng định kỳ, đặc biệt là bệnh cháy lá mà không ảnh hưởng đến sức khỏe và môi trường.

Bệnh đốm vòng (do nấm Corticium rolfsii)

Trong các bệnh hại cây gừng, bệnh đốm vòng (còn gọi là bệnh mục gốc, bệnh sợi tơ trắng) là bệnh xuất hiện phổ biến ở giai đoạn giữa và cuối vụ, đặc biệt trong điều kiện ẩm độ cao, vườn rậm rạp hoặc đất có nhiều tàn dư hữu cơ chưa phân hủy. Bệnh có thể khiến gốc gừng bị mục nát, cây ngã rạp, dẫn đến giảm năng suất đáng kể.

Triệu Chứng Nhận Biết

• Xuất hiện vết bệnh hình tròn màu nâu đỏ hoặc nâu sẫm ở gốc thân, sát mặt đất.

• Trên bề mặt vết bệnh có mạng sợi nấm màu trắng như tơ, lan rộng ra vùng đất xung quanh.

• Khi bệnh nặng, gốc thân bị mục, cây gãy ngang, lá héo và chết nhanh.

• Dưới lớp đất ẩm, có thể thấy hạch nấm nhỏ màu nâu (giống hạt cải) – dấu hiệu đặc trưng của nấm Corticium rolfsii.

Nguyên Nhân Gây Bệnh

• Bệnh do nấm Corticium rolfsii (tên mới: Sclerotium rolfsii) gây ra.

• Nấm tồn tại lâu dài trong tàn dư cây bệnh, đất trồng, đặc biệt trong đất giàu hữu cơ nhưng chưa phân hủy hoàn toàn.

• Phát triển mạnh trong điều kiện:

  • Ẩm độ cao

  • Nhiệt độ 25–30°C

  • Vườn trồng thiếu ánh sáng, thoát nước kém

Biện Pháp Phòng Trị

1. Xử lý đất trước khi trồng

• Bón vôi nông nghiệp (20–30 kg/1.000 m²) kết hợp phơi đất 7–10 ngày.

• Trộn thêm Trichoderma hoặc các chế phẩm vi sinh vào đất.

• Tránh để đất quá ẩm, ngập úng sau mưa.

2. Vệ sinh đồng ruộng

• Thu gom và tiêu hủy tàn dư cây bệnh sau thu hoạch.

• Không trồng gừng liên tục nhiều năm trên cùng một mảnh đất.

• Luân canh với cây trồng khác họ (như đậu, bắp).

3. Bón phân và tưới tiêu hợp lý

• Bón phân hữu cơ đã ủ hoai kỹ kết hợp nấm đối kháng.

• Hạn chế tưới nước vào chiều tối hoặc để vườn bị đọng nước lâu ngày.

4. Phun thuốc phòng trị khi cần

Bệnh khô đầu lá hại gừng

Bệnh khô đầu lá trên cây gừng là một hiện tượng phổ biến, thường khiến bà con lầm tưởng do thời tiết nắng nóng. Tuy nhiên, khô đầu lá có thể là dấu hiệu cảnh báo cây đang thiếu dinh dưỡng, bị bệnh nấm hoặc chịu tác động từ điều kiện môi trường bất lợi. Nếu không xử lý kịp thời, bệnh sẽ làm giảm khả năng quang hợp và ảnh hưởng đến năng suất củ.

Triệu Chứng Nhận Biết

• Phần ngọn lá bắt đầu khô cháy từ từ, sau đó lan dọc theo mép lá.

• Lá gừng bị quăn lại, vàng úa từ đầu lá về gốc, nhưng gân lá vẫn còn xanh.

• Trường hợp nặng, lá khô rụng sớm, cây chậm phát triển, củ nhỏ.

Nguyên Nhân Gây Bệnh

1. Thiếu dinh dưỡng

• Thiếu Kali (K) hoặc Canxi (Ca) khiến lá yếu, khô cháy đầu.

• Thiếu vi lượng Bo, Magie, Kẽm cũng làm lá nhanh lão hóa.

2. Nấm gây bệnh

• Một số nấm như Helminthosporium, Alternaria hoặc Fusarium có thể gây khô đầu lá khi kết hợp với điều kiện ẩm và nhiệt độ cao.

• Bệnh phát triển nhanh hơn khi vườn ẩm độ cao, thiếu ánh sáng, bón phân không cân đối.

3. Tác động môi trường

• Tưới nước không đều, để cây thiếu nước – khát lâu ngày rồi tưới đẫm gây sốc cây.

• Nắng nóng kéo dài, nhiệt độ cao, đất khô hạn.

Biện Pháp Phòng Trị

1. Cân đối dinh dưỡng

• Bón bổ sung Kali (K₂SO₄), Canxi (Ca) theo định kỳ.

• Dùng thêm phân bón lá vi lượng chứa Bo, Zn, Mg mỗi 15–20 ngày/lần.

• Không nên bón đạm quá nhiều

2. Cải thiện điều kiện chăm sóc

• Tưới nước đều đặn, vừa đủ ẩm, tránh tưới khi trời nắng gắt.

• Tỉa bớt lá già, cỏ dại giúp thông thoáng vườn.

• Phủ rơm/rạ để giữ ẩm và giảm sốc nhiệt cho cây.